این مراسم مربوط به دریانوردان قدیم بندر کنگ بوده است. آن ها در هنگام کار و فعالیت، نهمه یامال را با ریتم و نوایی خاص می خواندند. خواندن این اشعار نه تنها باعث ایجاد نظم و هماهنگی در میان آنها می شده، بلکه با این کار دریانوردان نیروی بیشتری را برای کار کردن به دست می آوردند. هدف از انجام مراسم یامال سپاسگذاری از خداوند و همچنین نعت رسول اکرم بود. دریا نوردان برای به دست آوردن مال و همچنین خیر و برکت در کارشان شکر پروردگار را به جای آورده و اشعاری به زبان می آوردند که در آن ذکر خداوند بود.
اجرای یامال به چند بخش تقسیم میشود از جمله:یامال ماشوه،یامال به هنگام لنگرکشی،یامال به هنگام باز کردن بادبانهای جهاز.یک نفر اشغار یامال را باصدایی خوش آهنگ وبلند میخواند و بقیه افراد با کلمه “یا الله”جواب میدادند.
از جمله مواردی که در مراسم یامال جنبه ی نمایشی بسیار زیبا و جذابی دارد؛ حرکات موزون و هماهنگ دریا نوردان در کار هایس گروهی است، همچنین نهیم به عنوان سر آهنگ وظیفه دارد تا با ایجاد ریتم و ضرب آهنگی متفاوت در اشعار یامال، حرکت و اعمال دریانوردان را تنظیم و آن گروه را رهبری کند.
یامال شعر سفر است،از لنگر به آب انداختن تا بازکردن بادبان،از لنگر کشی تا رفع خستگی به روی عرشه و کشتی و از صید ماهی تا بازگشت غرور آمیز صیادان به خانه و کاشانه.سرآغاز یامال را یامال ماشوه می گویند.یامال ماشوه پیش درآمدی است که سفری پر نهیب را فریاد می زند. برای این سفر ،دریانوردان درکنار ساحل سوار برلنج می شوند و پایکوبان و شادی کنان نغمه یامال سر می دهند. خواندن اشعار یامال ضمن ایجاد نظم و هماهنگی میان جاشوان و دریانوردان،نیروی مضاعفی به آنها می بخشد و تغییر حرکات و آواهای یامال،ضمن تنوع و جلوگیری از کار یکنواخت و خسته کننده دریانوردی،سبب تنظیم نفس گیری دریانوردان می شود.
نغمه لنگر کشی جهاز، آوای دیگری است که تلاش و کوشش دریانوردان بر روی عرشه را در قالب حرکاتی موزون مجسم می کند.حرکات منظم دست ها و پاها برای به دریا انداختن لنگر و کشیدن طناب به روی سینه که در نهایت به بالا آمدن لنگر منجر می شود.
بالا کشیدن لنگر و سبک شدن جهاز،درنگی می طلبد تا نغمه خوان بر عرشه لنج بایستد و کسرها،دهلها و سنج ها بر دستان نوازندگان و همسرایان جای گیرد و این بار آوا و نوایی برای افراشتن بادبان خوانده می شود تا جهاز،سبکبار بر پهنه دریا روان گردد و ناخدا با توکل بر خدا دست به سکان ببرد.در نغمه یامال،نغمه خوان از دل صیادان خسته جان آرزو می کند که کاش دراین سفر بتواند مرکب چوبین خود را در ساحل حجاز هدایت کند.آنجا لنگر بیاندازد و پای بر سرزمین وحی بگذارد و دست بر کعبه بساید و قامتی نیز در مسجد پیامبر برای نماز ببندد. این نهایت آمال صیادان کرانه های جنوب ایران است که تمنیات آنها را در آوای یامال می توان به خوبی مشاهده کرد.
دریانوردی به خصوص در سفرهای دریایی که چندین ماه به طول می انجامد همواره با خطرات فراوانی از جمله بلایایی طبیعی،مریضی و مرگ،حمله و غارت توسط دزدان دریایی همراه بوده است؛به همین دلیل مردانی که سفره شان از این طریق پرمایه می گردد ،همواره دستشان به سوی آسمان بلند است و از پروردگار سلامتی می طلبند از این رو دریانوردان و جاشوها به هنگام استراحت برروی عرشه نغمه هایی سر می دهند که از یک سو دریا و طوفان و از سوی دیگر انتظار ،ترس،شور و امید و بخت و اقبال را لابه لای مضامین آنها می توان یافت.
کار صید و دریانوردی در گذشته حداقل چهار تا پنج ماه به طول می انجامید. به همین دلیل دریانوردان به دور از خانه و کاشانه از غربتی ژرف و عمیق در رنج بودند و همین فراق و دوری از زن و فرزند زمینه سرایش آواهایی حزین و سراسر عشق ومهر را به وجود آورده است؛به ویژه زمانی که آفتاب فرو می نشیند و سایه سکوت و غم بر دریای تیره وتار سایه می افکند،چنین آوای حزین و سراسر عشق سر می دهند.
مراسم یامال روحی است زنده و مرکز تامل و اندیشه درباره حیات، مرگ، عشق، تنهایی و هدفهای غایی نوع بشر؛ همه اینها را می توان در زبان موسیقی یامال دید، زبانی که در آن مایه های افریقایی و عربی، را با هم می آمیزد و در عین حال هویت مستقلی را بنام موسیقی آیینی بندری شکل می دهد.
